(Mało)znane fakty o Tadeuszu Różewiczu - poecie, dramatopisarzu, scenarzyście filmowym, prozaiku, satyryku, tłumaczu poezji węgierskiej, kandydacie do Nagrody Nobla

Z cyklu: Patroni Roku 2021 Ustanowieni Przez Sejm RP

“ Dopóki nie poczujesz się nieszczęśliwy, nie narodzi się w Tobie poezja.”

                                                                                                Tadeusz Różewicz

• Tadeusz Różewicz urodził się 9 października 1921 roku w Radomsku, a zmarł 24 kwietnia 2014 roku we Wrocławiu.
• Małą maturę zdał w gimnazjum im. Feliksa Fabianiego. Dalszą naukę przerwał wybuch II wojny światowej.
• Od 1939 roku Tadeusz Różewicz pracował jako goniec, magazynier, urzędnik kwaterunku, uczeń stolarski w fabryce mebli. Tym samym wspomagał rodzinę będącą w trudnej sytuacji materialnej.
• Jeden z braci wciągnął Różewicza do konspiracji. W 1942 roku został zaprzysiężony w Armii Krajowej pod pseudonimem “Satyr”. Walczył w bronią w ręku w oddziałach leśnych od czerwca 1943 roku do listopada 1944 roku.
• Po zakończeniu wojny Tadeusz Różewicz zdał maturę i rozpoczął studia na kierunku historia sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Studiów tych jednak nie ukończył.
• Będąc w Krakowie, poznał Juliana Przybosia, poetę, związał się z neoawangardową Grupą Krakowską, do której należeli Tadeusz Kantor, Jerzy Nowosielski, Kazimierz Mikulski, Andrzej Wróblewski, Andrzej Wajda.
• Tadeusz Różewicz zaczął pisać już w czasie wojny. Wraz z bratem Januszem wydał debiutancki tomik “EchaLeśne”,zawierającywiersze,fraszki, humoreski, wywiady, prozę poetycką. Właściwym debiutem Różewicza był jednak zbiór “Niepokój” z 1947 roku. Tomik ten ” zrewolucjonizował myślenie o współczesnej poezji oraz przedstawieniu wojennych traum w literaturze i kulturze w ogóle” - czytamy na stronie poezja.org.
• Tadeusz Różewicz zaprzyjaźnił się z innym poetą - Tadeuszem Borowskim. Obaj starali się wyjechać z kraju – Borowski do USA, a Różewicz na stypendium do Paryża. Powodem wyjazdu miała być sytuacja w kraju i stosunek pisarzy do władzy komunistycznej. Jednak plany wyjazdu do Berlina i Paryża nie powiodły się. Ostatecznie Borowski wyjechał do Berlina, a Różewicz do Budapesztu, gdzie nabrał dystansu do swojej poezji i nauczył się języka węgierskiego.
• Po powrocie z Węgier Różewicz osiadł w Gliwicach, gdzie żył w skrajnej biedzie. Tu urodzili się jego synowie Kamil i Jan. Różewicz, zafascynowany w tym czasie awangardą paryską, napisał dramat “Kartoteka” - “najbardziej rewolucyjne dzieło, reformujące światowe dokonania teatru absurdu”.

Autorstwa Michał Kobyliński from http://gilling.info/ - Poetyckie Foto Niusy - File:Rozewicz Grass.JPG, CC BY-SA 2.5, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=17798664

“ BOHATER

 Kiedy zacząłem chodzić do szkoły, zmieniły się moje marzenia, chciałem być podróżnikiem, milionerem, poetą albo świętym.

 SEKRETARKA

 A teraz?

 BOHATER

 Teraz zawsze jestem sobą. Tak długo wędrowałem, zanim doszedłem do siebie. “

T.Różewicz “Kartoteka”

• Utwory Różewicza przetłumaczono na 49 języków. W 2000 roku otrzymał Nagrodę Literacką Nike za tom poetycki “Matka odchodzi”, w którym zawarł wspomnienie o matce. Uzupełnił je rodzinnymi zdjęciami. Publikował tomiki poetyckie, dramaty, m.in. “Czerwona rękawiczka” (1948), “Wiersze i obrazy” 11952, “Równina” (1954), “Rozmowa z księciem” 1960, “Regio” 1969, “Do piachu” 1970, “Na powierzchni poematu i w środku” 1983, “Dwie strony medalu” 2008 i inne.
• Jednym z najbardziej znanych utworów T. Różewicza jest wiersz “Ocalony”, napisany “pod wpływem wojennych doświadczeń poety. Jako młodemu człowiekowi przyszło mu się zmierzyć z okropnościami trudnymi do wyobrażenia: obozy koncentracyjne, komory gazowe, dzielenie ludzi ze względu na rasę i eliminowanie ich ze względu na pochodzenie. ciemność i światło (…) “.

Ocalony

Mam dwa­dzie­ścia czte­ry lata

Oca­la­łem

Pro­wa­dzo­ny na rzeź.

To są na­zwy pu­ste i jed­no­znacz­ne:

Czło­wiek i zwie­rzę

Mi­łość i nie­na­wiść

Wróg i przy­ja­ciel

Ciem­ność i świa­tło.

Czło­wie­ka tak się za­bi­ja jak zwie­rzę

Wi­dzia­łem:

Fur­go­ny po­rą­ba­nych lu­dzi

Któ­rzy nie zo­sta­ną zba­wie­ni.

Po­ję­cia są tyl­ko wy­ra­za­mi:

Cno­ta i wy­stę­pek

Praw­da i kłam­stwo

Pięk­no i brzy­do­ta

Mę­stwo i tchó­rzo­stwo.

Jed­na­ko waży cno­ta i wy­stę­pek

Wi­dzia­łem:

Czło­wie­ka któ­ry był je­den

Wy­stęp­ny i cno­tli­wy.

Szu­kam na­uczy­cie­la i mi­strza

Niech przy­wró­ci mi wzrok słuch i mowę

Niech jesz­cze raz na­zwie rze­czy i po­ję­cia

Niech od­dzie­li świa­tło od ciem­no­ści.

Mam dwa­dzie­ścia czte­ry lata

Oca­la­łem

Pro­wa­dzo­ny na rzeź.

                           T. Różewicz, “Ocalony”

• Tadeusz Różewicz zmarł 24 kwietnia 2014 roku we Wrocławiu. Jego prochy zostały złożone na cmentarzu przy kościele ewangelickim Naszego Zbawiciela w Karpaczu.

• Uchwałą Sejmu RP IX kadencji z 27 listopada zdecydowano o ustanowieniu roku 2021 Rokiem Tadeusza Różewicza w 100. Rocznicę śmierci.

Przy opracowaniu wykorzystano:

https://poezja.org/wz/R%C3%B3%C5%BCewicz_Tadeusz/

https://pl.wikipedia.org/wiki/Tadeusz_R%C3%B3%C5%BCewicz

https://culture.pl/pl/tworca/tadeusz-rozewicz

https://eszkola.pl/jezyk-polski/ocalony-2512.html