“Umrze naród, w którym umarli bohaterowie.”
Leonidas
Nawiązując do święta obchodzonego 1 marca wspominamy związanego między innymi z Dębicą Żołnierza Wyklętego, Zaporczyka - Aleksandra Rusina ps. “Olek”, “Rusal”.
Aleksander Rusin urodził się 18 stycznia 1914 roku w Dobryninie, niedaleko Mielca. W 1935 roku został powołany do wojska. Służył w 6. pułku pancernym we Lwowie, następnie w 24 pułku artylerii lekkiej w Jarosławiu. Brał udział w kampanii wrześniowej. Został rozbrojony przez sowietów w okolicach Tarnopola.
Zdjęcie wykonano latem 1946 r. w lasach między Dobryninem a Blizną.
Mjr Zapora pierwszy z lewej, Aleksander Rusin "Rusal" , "Olek" trzeci z prawej, podczas posiłku z ochroną osobistą.
Aleksander Rusin rozpoczął działalność konspiracyjną w 1940 roku w ramach Związku Walki Zbrojnej w Przecławiu. W swoim domu prowadził konspiracyjną drukarnię, która wydawała konspiracyjną gazetkę “Odwet”.
Od 1941 roku “Olek” prowadził działania wywiadowcze oraz dywersję. W Wigilię tego samego roku przeprowadził pomyślnie akcję rozbrojenia niemieckich żołnierzy oraz akcję zdobycia broni. Aleksander Rusin zajmował się również wywiadem. Prowadził, w przebraniu żołnierza Wehrmachtu, m.in. rozpoznanie niemieckiego poligonu artyleryjskiego w Bliznej.
Aleksander Rusin "Rusal", "Olek" drugi z lewej. Blizna 1946 r.
Jedną z najważniejszych zasług “Olka” było rozpracowanie rakiet V1 i V2. Aleksander Rusin wraz ze swoją drużyną otrzymał rozkaz zbierania informacji o zewnętrznej i wewnętrznej sytuacji poligonu w Bliźnie. Wraz z towarzyszem broni, dzięki znajomości języka niemieckiego, przedostawali się na teren poligonu i robili zdjęcia. Towarzysze “Olka” zostali złapani przez Niemców podczas rozkręcania rakiety V2. Miejscowa ludność przynosiła fragmenty rakiet i wskazywała miejsca upadku innych. Wszystkie informacje udało się przekazać do konspiracyjnego laboratorium w Warszawie. Na podstawie informacji od Armii Krajowej w Dobryninie Brytyjczycy wiedzieli, jak mają się bronić przed rakietami V1 i V2.
W dniu 6 sierpnia 1944 Aleksander Rusin spotkał się w swoim domu w Dobryninie w członkami międzynarodowej alianckiej komisji, która przekazała mu podziękowanie za współpracę przy rozbrajaniu wyrzutni rakiet V1 i V2 od brytyjskiego premiera Winstona Churchilla.
Aleksander Rusin PS. „Olek”, „Rusal” – Żołnierz Wyklęty.
W 1943 roku Rusin otrzymał dowództwo drużyny, która ostatecznie latem 1944 roku liczyła ponad 40 żołnierzy. Dowodząc nimi Aleksander Rusin stoczył szereg walk z Niemcami. Do jego zadań należało prowadzenie działań m.in.. na osi Mielec - Dębica. Wziął udział w akcji “Burza”. Jego oddział stoczył od 26 lipca 1944 roku zwycięskie walki z Niemcami w rejonie Blizny. Zdobyli również obóz rakietowy wraz z wyrzutniami rakiet. Po wkroczeniu sowietów na teren Przecławia Aleksander Rusin wstąpił do Milicji Obywatelskiej. Po incydencie z rosyjskim oficerem, któremu się sprzeciwił, został aresztowany przez NKWD. Po przesłuchaniach został zwolniony, ale obawiając się ponownego aresztowania nie powrócił do domu. Zorganizował kilkudziesięcioosobowy oddział partyzancki, którym dowodził do 1947 roku.
Podporucznik Maria Rusin PS. „Mucha” – Dziewczyna Wyklęta.
Żonę Marię poznał Aleksander Rusin w czasie konspiracji. Była sanitariuszką. Po tajnym ślubie “Olek” musiał się ukrywać jak najgorszy zbrodniarz, stale inwigilowany przez UB. W maju 1945 roku za działalność konspiracyjną Aleksander Rusin “Olek” i jego rodzina zapłacili pacyfikacją domu rodzinnego w Dobryninie. Mieleccy funkcjonariusze zdemolowali jego gospodarstwo, skatowali żonę kolbami karabinów, podpalili drewniane zabudowania.
Trzecia z lewej podporucznik Maria Rusin .
Oddział Aleksandra Rusina “Olka”, używającego również pseudonimu “Rusal” aktywnie zwalczał siły bezpieczeństwa, rozbijał grupki milicjantów, ORMO, konfidentów. Ściśle współpracował z oddziałem Wojciecha Lisa “Mściciela”. W sierpniu 1946 roku Aleksander Rusin podporządkował się mjr Hieronimowi Dekutowskiemu “Zaporze”. Wspólnie przeprowadzali akcje przeciwko rzeszowskiemu i mieleckiemu Urzędowi Bezpieczeństwa.
Aleksander Rusin PS. „Rusal”, „Olek” z synem Romanem w lesie obok mogiły upamiętniającejJózefa Wałka PS. „Żbik” .
Zarówno żołnierze oddziału Aleksandra Rusina jak i on sam byli nieustannie rozpracowywani przez SB, gnębieni przesłuchaniami. “Olek” ujawnił się w 1956 roku. W tym okresie był poszukiwany przez SB w ramach sprawy o kryptonimie “Włóczęga”. SB interesowała się nim aż do lat 70. XX wieku. Represje dotykały go na różnych płaszczyznach życia. Odmówiono mu m.in.. odszkodowań i renty za utratę zdrowia w czasie walk.
Grobowiec Aleksandra i Marii Rusin na cmentarzu w Dobryninie .
Aleksander Rusin “Olek” był aktywnym członkiem organizacji kombatanckich. Został awansowany do stopnia pułkownika w stanie spoczynku i odznaczony przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim Odrodzenia Polski. Zmarł 17 czerwca 2008 roku. Został pochowany z wszelkimi honorami na cmentarzu w swoim rodzinnym Dobryninie.
„Olek” Rusin ze swoim oddziałem i majorem Dekutowskimps. „Zapora” w lasach Dobrynina .
Płk. Aleksander Rusin PS. „Rusal”, „Olek”. Żołnierz Wrześniowy AK i WiN, Kawaler Srebrnego Krzyża Orderu Virtuti Militari .
Materiał do wspomnień i zdjęcia dzięki uprzejmości Romana Rusina, syna “Olka”.
Opracowała: Anna Kopacz-Lasoń
