Grudzień to miesiąc szczególny. Rozpoczyna się adwent, czyli oczekiwanie na święta Bożego Narodzenia. Wspominamy rodzinne tradycje, zwyczaje, przygotowujemy się duchowo do tych najważniejszych, zdaniem niektórych, świąt.
Warto wrócić na chwilkę do korzeni Bożego Narodzenia. Zanim chrześcijanie zaczęli obchodzić końcówkę roku jako czas narodzin Zbawiciela Jezusa Chrystusa, okres ten słynął z zimowego przesilenia. 25 grudnia poganie celebrowali powrót słońca, które pojawiając się na horyzoncie, zwiastowało symboliczny powrót do życia. Poganie określali dzień zimowego przesilenia mianem Urodzin Nieprzezwyciężonego, a jego obchody przypominały narodziny Jezusa.
Boże Narodzenie obchodzone jest w Polsce w sposób bardzo tradycyjny. Wiąże się nierozerwalnie z Wigilią, Opłatkiem, Pasterką, choinką, pustym miejscem przy stole dla zbłąkanego wędrowca, ze świętowaniem w gronie rodzinnym, a każde większe odstępstwo od tradycji uważane jest za profanację.
Fot. Bożena Zielińska
W Europie i na świecie zwyczaje bożonarodzeniowe różnią się od tych kultywowanych w Polsce.
Na Ukrainie jedną z ozdób choinkowych jest pajęczyna. Wieszanie tej ozdoby związane jest z legendą o ubogiej wdowie i jej dzieciach, którzy nie mogli sobie pozwolić na udekorowanie choinki i przygotowanie kolacji. Legenda głosi, że dzieci obudziły matkę, wołając iż choinka jest już udekorowana. Zrobił to pająk, tkając na gałęziach pajęczynę. Pięknie migotała w świetle, z czasem przemieniając się w srebro i złoto. Rodzina od tej pory nie zaznała biedy, a świąteczną tradycją stało się dekorowanie choinki małym plastikowym pajączkiem. Ma on przynosić szczęście i dostatek w nadchodzącym roku.
Łotwa kultywuje tradycję zwaną mumifikacją. W święta Bożego Narodzenia mieszkańcy Łotwy wylegają na ulice w maskach niedźwiedzi, kóz, zombie, snopów siana, formując barwne korowody. Natomiast łotewski Mikołaj - “Big Zimmer” obdarowuje dzieci prezentami aż 12 świątecznych dni z rzędu. Jest to chyba najbardziej zapracowany Mikołaj na całym świecie.
Przystrajanie choinki to zwyczaj zapożyczony z Niemiec. Na gałązkach świerku, jodły wiesza się różnego rodzaju ozdoby i światełka. Niemcy wieszają na choince nie tylko łańcuchy i bombki ale ogórki. Ściślej mówiąc- szklane bombki w kształcie ogórków. Ozdobę tę wiesza się w widocznym miejscu, tak aby dzieci mogły ją łatwo odnaleźć. Mały znalazca ogórka otrzymuje dodatkowy prezent świąteczny. Po odnalezieniu bombki- ogórka, wiesza się ją na szczycie choinki.
Fot. Bożena Zielińska
Rzucanie jedzeniem w sufit jest dziwnym, ale wciąż jeszcze kultywowanym zwyczajem świątecznym u naszych słowackich sąsiadów. Na początku kolacji, głowa rodziny nabiera na łyżkę jedną z tradycyjnych potraw i rzuca nią w sufit. Im więcej jedzenia pozostanie na suficie, tym więcej szczęścia spotka rodzinę w nadchodzącym roku.
W Czechach natomiast, samotne panie w Wigilię Bożego Narodzenia wróżą sobie zamążpójście. Rzucają za siebie ściągniętego buta. Jeśli but ułoży się noskiem w stronę drzwi, pani wyjdzie w nadchodzącym roku za mąż.
Osobliwą tradycją świąteczną jest chowanie mioteł w dzień Wigilii. Kultywuje się tę tradycję w Norwegii, a związana jest ona z wierzeniami, że tego dnia złe duchy i czarownice obudzą się ze snu, zabiorą z ludzkich domów miotły i odlecą na nich. Dlatego szuka się w domu kryjówek i chowa się w nich miotły. W ten sposób zostają zabezpieczone przed kradzieżą.
W Szwecji buduje się na święta wielką słomianą kozę, która w Boże Narodzenie staje w ogniu. Tradycja ta narodziła się w 1966 roku i była związana z wypadkiem, który skończył się pożarem. Szwedzki architekt chciał wznieść w centrum miasta słomiany “pomnik” pogańskiej kozy. Ktoś zaprószył ogień w wyniku czego pomnik spłonął. Od tego czasu w okresie świątecznym spala się taką słomianą kozę.
Holendrzy mają Czarnego Piotrusia- ciemnoskórego pomocnika Świętego Mikołaja, który bierze na siebie rozwiązanie problemu niegrzecznych holenderskich dzieci.
W Polsce dzielimy się opłatkiem, natomiast w Hiszpanii zamiast opłatka świętujący dzielą się chałwą, która nosi nazwę turron. Chałwa uformowana jest w rulon i owinięta właśnie białym opłatkiem.
Portugalczycy podczas kolacji wigilijnej celebrują pamięć o tych, którzy odeszli, o swoich bliskich zmarłych. Zostawiają dla nich na stole nakrycie, ale nie puste, jak w Polsce, lecz pełne jedzenia. Mieszkańcy Portugalii wierzą, że dary dla zmarłych zapewnią domownikom spokojny i szczęśliwy rok.
We Włoszech ważną postacią związaną ze Świętami Bożego Narodzenia jest wiedźma
La Befana. Chodzi ona co roku po włoskich domach, poszukując narodzonego Jezusa. Włoskie dzieci wystawiają dla niej wino i jedzenie, a ona zostawia dla nich prezent. Befana ma nadzieję, że dom, do którego trafia to właśnie dom, gdzie zastanie narodzonego Jezusa.
Pudding to ważne świąteczne danie w Wielkiej Brytanii. Przy jego przygotowaniu bardzo ważne jest zachowanie tradycji. Pudding powinien być wykonany z 13 składników, co symbolizuje Jezusa Chrystusa i 12 apostołów. Podczas mieszania składników puddingu każdy członek rodziny powinien wypowiedzieć życzenie. Aby mogło się ono spełnić potrawa musi być mieszana zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Pudding jest gotowy dopiero po 3 miesiącach leżakowania, a podaje się go w polewie z alkoholu, który jest podpalany. Ogień ma za zadanie odstraszać nieszczęścia.
Finlandia świętuje Boże Narodzenie podobnie jak Polska- w gronie rodzinnym przy wieczerzy wigilijnej, z choinką i prezentami. Różni nas jedno – Finowie w dniu Wigilii odwiedzają saunę. Wierzą, że kąpiel parowa da im oczyszczenie ciała i duszy.
Fot.Bożena Zielińska
Święta Bożego Narodzenia są również obchodzone w tak egzotycznych dla Europejczyków krajach, jak Japonia, Wenezuela, Meksyk, Indie czy też Grenlandia.
W Japonii chrześcijańskie Boże Narodzenie obchodzone jest tylko ze względu na zamiłowanie Japończyków do świecidełek, choinki, sztucznego śniegu i szronu na szybach. Nie ma kolacji wigilijnej, za to na świąteczny obiad Japończycy zamawiają kubełek
z KFC.
Tradycyjną potrawą świąteczną na Grenlandii jest Kiviak – surowe mięso alki. Jest to ptak z rodziny siewkowych, podobny do pingwina. Około pół roku przed świętami poluje się na tego ptaka, później zakopuje w ziemi i przysypuje kamieniami. Tak powstaje świąteczny przysmak. W Wigilię Bożego Narodzenia ulice w Caracas w Wenezueli są zamknięte dla ruchu samochodowego, ponieważ mieszkańcy miasta jadą do kościoła na rolkach. Stało się to już ich świąteczną tradycją.
W meksykańskim mieście Oaxaca w dniu 23 grudnia mieszkańcy obchodzą Noche de rabanos czyli noc rzodkiewek. Można wtedy podziwiać różne rzeźby i instalacje wykonane właśnie z rzodkiewek, m.in.. sceny biblijne, zwierzęta, rośliny, postać Jezusa.
Zebrała z Internetu i opracowała
Anna Kopacz - Lasoń
Zdjęcia archiwum domowe
Bożena Zielińska
